Tijd is een illusie, een gedachteconstructie. We kunnen tijd zien als iets wat almaar verder gaat, van het ene moment naar het andere, of als een driedeling: vroeger, nu, toekomst. In werkelijkheid is er geen tijd. We hebben geen zintuig dat tijd kan waarnemen. We bedenken het bestaan van tijd.
Hoe dat precies werkt, licht ik hieronder verder toe. Maar eerst iets over het belang. Ik heb geen enkele interesse in filosofische vraagstukken. Ze leveren je hoofdbrekens op, maar geen levensgeluk. Waarom zouden we ons druk maken over de ware aard van tijd? Heeft het enig praktisch nut?
Op deze pagina
De voordelen van leven zonder tijd
Dat heeft het zeker. We hebben de gewoonte om tijd te bedenken: om een verleden te bedenken, om een toekomst te bedenken. Nu denk je vast: dat bedenk ik toch niet? Het verleden is toch echt gebeurd? De toekomst gaat toch echt gebeuren? Maar heb je ooit het verleden waargenomen? De toekomst waargenomen? Dat zou knap zijn, want we hebben geen zintuig dat het verleden of de toekomst kan waarnemen. Het verleden bestaat uit herinneringen en verhalen over het verleden die we gehoord hebben. De toekomst bestaat uit dromen, wensen, ideeën, angstbeelden. Het wordt allemaal gecreëerd in je hoofd.
Waarom is dat erg? Samen met tijd creëer je andere dingen. Wanneer je met je hoofd een toekomst creëert, dan creëer je automatisch ook zorgen over die toekomst, angst voor wat er in die toekomst gaat gebeuren. Dat kan iets in de nabije toekomst zijn: het examen komende week of die operatie die je moet ondergaan. Of iets heel ver weg. Heb je wel genoeg geld als je later met pensioen bent? Of je ervaart misschien een angst om dood te gaan, terwijl je nu springlevend bent.
Als je met je hoofd een verleden creëert, dan ontstaan er ook andere dingen. Nostalgie misschien, omdat je toen wél gelukkig was en nu niet meer. Of spijt, bitterheid. “Als ik vroeger andere keuzes had gemaakt, of als de omstandigheden anders geweest waren, dan was ik nu gelukkiger geweest.” Een veelvoorkomende gedachte. Het verleden waar de gedachte over gaat, bestaat niet. De gedachte bestaat wel, in het nu, en doet nu afbreuk aan je levensgeluk.
Je bedenkt zelf het bestaan van het verleden en de toekomst, en daarmee creëer je stress en ontevredenheid in het nu. Dit lijkt misschien een theoretisch probleem, maar dat is het absoluut niet. Ga er eens op letten. Hoe vaak denk je over iets wat je later vandaag moet gaan doen? Of later in de week? Hoe voelt dat? De kans is groot dat je vrijwel constant bezig bent met wat er straks, later gaat gebeuren. En je mist de eenvoudige schoonheid, de rust en perfectie van het huidige moment.
Natuurlijk gebeuren er in de toekomst niet alleen nare dingen. Je kunt ook uitkijken naar leuke dingen. Maar zelfs uitkijken naar leuke dingen doet afbreuk aan je levensgeluk. Ten eerste betekent het dat je minder geniet van het huidige moment: je verlangt naar een ander moment dat plezieriger is dan dit moment. Ten tweede schept het een verwachting: het moment waar je naar uitkijkt, moet je goed doen voelen. Gebeurt dat niet, dan ben je teleurgesteld.
Als je in het nu leeft, kijk je niet uit naar andere momenten, en kun je ook nooit teleurgesteld zijn. Je hebt simpelweg geen verwachtingen over wat ieder moment je zal brengen.
Leven zonder tijd is ware vrijheid. Ieder moment kun je er voor kiezen om het verleden en de toekomst te laten vallen. Je hebt ze niet nodig. Alle stress, angst, spijt of welke gevoelens je ook ervaart ten aanzien van het verleden of de toekomst, zijn dan ook weg.
Leven zonder tijd betekent niet dat je al je afspraken gaat vergeten. Je kunt prima dingen vooruit blijven plannen, afspraken maken. De kalender en klok behouden hun praktisch nut. Je laat alleen de emotionele lading van het verleden en de toekomst los.
Leren leven zonder tijd
Leven zonder tijd is nog niet zo gemakkelijk. De meesten van ons hebben de dwangmatige gewoonte aangeleerd, om onze gedachten te laten samentrekken rondom gebeurtenissen met een sterke emotionele lading – in het verleden of in de toekomst. We kunnen eindeloos blijven hangen in het verleden:
- “Heb ik wel de juiste keuze gemaakt?”
- “Wat zegt deze gebeurtenis over mij?”
- “Waarom is dit mij overkomen?”
- Enz.
Of we kunnen naar de toekomst kijken, zoals een hert in de koplampen van een aanstormende auto kijkt:
- “Ben ik wel goed genoeg voorbereid voor dat examen?”
- “Wat als het niet lukt?”
- “Wat als ik een flater sla?”
- Enz.
Als de emotionele lading groot is, dan is het niet gemakkelijk om je aandacht af te houden van momenten in het verleden of de toekomst. De emoties en gedachten zijn nogal opdringerig. Een effectieve strategie om hiermee om te gaan, is: accepteer iedere emotie en neem geen enkele gedachte serieus.
Daarnaast zijn er nog een aantal andere strategieën die je kunt gebruiken om je gemoedsrust terug te vinden.
Voel je lichaam
Je lichaam is altijd in het nu. Er is geen cel in je lichaam die zich druk maakt over het verleden of de toekomst. Je kunt altijd korte metten maken met gedachten over het verleden of de toekomst, door de aandacht op je lichaam te richten. Ga het voelen. Voel hoe de vloer voelt onder je voeten. Voel de temperatuur van de ruimte waarin je je bevindt.
Dit is een geweldige meditatie, vooral als je gestrest bent. Hij is niet gemakkelijk. Merk hoe je steeds weer wordt afgeleid door gedachten over die situatie waar je tegen op ziet. Probeer hier niet gefrustreerd over te zijn, merk het gewoon op. En breng je aandacht terug naar je lichaam.
In het begin, als je weinig oefening hebt met meditatie, lijkt dit echt ontzettend moeilijk – haast onmogelijk. Maar dat is het niet, het vereist alleen oefening. Ooit was lopen haast onmogelijk, en fietsen, en je veters strikken. Maar nu denk je er niet meer bij na. Als je regelmatig oefent om je aandacht te verplaatsen van stressvolle gedachtes naar je lichaam, zul je enorm groeien in kalmte en emotionele stabiliteit. Deze vaardigheid kun je gewoon leren.
Ga de natuur in
De natuur werkt altijd kalmerend. Zorg dat je genoeg tijd uittrekt, en ga alleen. Er zullen gedachtes zijn. Een wandeling in de natuur haalt als het ware achterstallige gedachtes boven, dingen die nog verwerkt moeten worden – net als een droom. Wees niet verbaasd als je je hele wandeling aan het denken bent, laat het gewoon gebeuren. Je wilt niet nog meer stress. En ga indien mogelijk nog een keer wandelen. En nog eens. Uiteindelijk stopt het brein met denken. Er zit een soort stop-criterium ingebouwd: als dezelfde gedachte echt tig keer voorbijgekomen is, heeft je brein uiteindelijk door dat het geen zin heeft. En dan kom je tot rust.
De natuur is een uitstekende plek om je bestaande gedachtes hun gang te laten gaan, om je hoofd leeg te maken. In de natuur zijn nauwelijks dingen die je prikkelen, die je aan het denken zetten, die je stress opleveren. Dat is ook de reden dat je in je eentje moet gaan wandelen.
Focus op leegte
Deze fantastische tip komt uit The Power of Now van Eckhart Tolle. Ons brein focust zich altijd op dingen, objecten. Bijvoorbeeld een gebeurtenis in de toekomst waar je tegen op ziet. Het is deze vernauwing van je bewustzijn, de focus op die ene gebeurtenis, die stress oplevert. Je kunt de vernauwing van je bewustzijn, en daarmee de stress, heel snel en effectief verminderen door je aandacht te richten op dat wat geen object is: lege tijd of ruimte.
Richt je aandacht op de stilte – de ruimte tussen geluiden. Of richt je aandacht op de lucht, de ruimte tussen gebouwen (als je buiten bent) of tussen je meubels (als je binnen bent). Ontdek wat er allemaal niet is.
Dit klinkt misschien suf, maar probeer het eens als je je zorgen maakt om iets. Richt je aandacht op alles wat er niet is. Datgene waar je je zo’n zorgen over maakt, verdwijnt als het ware in al die dingen die er niet zijn, het wordt kleiner. Je zult je er over verbazen hoe effectief deze oefening is.
Verwelkom de stress
Het is altijd verstandig om een emotie, of je hem nu fijn vindt of niet, te ontvangen met een houding van openheid en acceptatie. Wat er ook met je gebeurt, probeer er voor open te staan. Proberen om je anders te voelen zal vaak niet werken, je moet nu even dit voelen. Leer om emoties los te laten en gewoon te ondergaan.
Tot slot
Wil je meer weten over leven zonder tijd? Lees dan The Power of Now (De kracht van het nu) van Eckhart Tolle.