Effectief omgaan met jaloezie

Ben je ook zo dol op jaloezie? Dat gevoel dat jij niet krijgt wat je nodig hebt of verdient, en een ander wel? Heerlijk… ahum.

In mijn ervaring is jaloezie de allerlelijkste emotie. Het voelt echt heel naar, en het brengt je slechtste kanten naar boven. Je voelt dat je iets tekort komt, je voelt weerzin tegen een ander en je voelt weerzin tegen jezelf. Wat wil je nog meer?

Jaloezie is ondraaglijk lijden. Maak het niet kleiner dan het is – als je jaloezie ervaart, dan is dat een serieuze afbreuk aan je levensgeluk. Je voelt je klein, gesloten en kwetsbaar.

Gelukkig is er wat aan te doen. Jaloezie is een optionele emotie. Verdriet is inherent aan het leven, maar jaloezie niet. Jaloezie is het gevolg van een ernstig verstoorde waarneming van de werkelijkheid. Dit betekent dat je voor altijd van jaloezie af kunt komen, simpelweg door de werkelijkheid nauwkeuriger waar te nemen.

In deze post beschrijf ik de verkeerde overtuigingen die schuilgaan achter jaloezie. Maar eerst een praktische tip voor de momenten dat je jaloezie ervaart.

Eerste hulp bij jaloezie

Wat te doen als je jaloers bent? Hoe kom je van dit nare gevoel af?

Eerst wat je vooral niet moet doen: over de situatie nadenken. Jaloezie gaat samen met gevoelens van machteloosheid en minderwaardigheid. Je brein kan dit niet tolereren. Je brein gaat daarom meteen aan de slag om strategieën te bedenken zodat je meer macht krijgt of meer waard wordt:

• Hoe kan ik alsnog de liefde van die persoon veroveren?
• Hoe kan ik mijn concurrent omlaaghalen?
• Etc.

Dit nadenken kan in het moment zinvol lijken. Maar laat je niet voor de gek houden. Wat je brein ook bedenkt: het zijn allemaal kansloze strategieën. Het enige dat ze je kunnen opleveren zijn meer problemen. Nadenken over de situatie biedt nooit een uitweg uit jaloezie.

Niet nadenken dus. Wat dan wel? Om te beginnen is het belangrijk om in te zien dat jaloezie niet over jou gaat. Het lijkt alsof jij centraal staat in dit hele probleem, dat jij iets moet doen om het op te lossen. Maar dat is een misvatting. Jij bent helemaal geen partij in deze situatie! Jaloezie is een automatische reactie van je zenuwstelsel op bepaalde omstandigheden. Het wordt perfect samengevat door deze “lyric” van Lily Allen:

It’s not my fault, it’s how I’m programmed to function.

En dit is accurater dan je waarschijnlijk wilt geloven. Jaloezie is niet persoonlijk, het heeft helemaal niks met jou te maken. Het is een aangeleerd programma in je zenuwstelsel, meer niet.

Nu je weet dat jaloezie niet over jou gaat, kun je iets heel krachtigs doen: afstand nemen. Maak jezelf van binnen groter. Dan kan echt, je binnenruimte groter maken. Als je jaloers bent, voel je je heel klein. Maar je bent veel groter dan dat! De jaloezie is niet het enige dat er is. Is er niet ook iets dat zich bewust is van de jaloezie? Is er niet iets in je dat van een afstandje naar je jaloezie kan kijken?

Jezelf groter maken is als een stap achteruit doen, zodat je een groter blikveld hebt. Je bent niet meer dat kleine ding dat jaloers is, maar iets veel groters dat naar de jaloezie kijkt. Zeg bijvoorbeeld eens “ik zie je” tegen dat ding dat jaloers is. En jij bent groter geworden.

Neem afstand en kijk naar de jaloezie. Je gaat niet mee in de verhalen die je brein je vertelt, je gaat gewoon kijken naar de jaloezie. Heb compassie voor dat ding in je dat jaloers is. Het kan er ook niks aan doen. Blijf er liefdevol naar kijken, houd het vast in je handen.

Wees oplettend, want je jaloezie zal proberen je aandacht mee te slepen, je aandacht te verkleinen en je te overladen met gedachten. Blijf afstand nemen en liefdevol kijken naar het geheel.

Liefdevol naar je jaloezie kijken is enorm transformerend. Deze oefening maakt je jaren ouder – in positieve zin. Je krijgt meer wijsheid, sereniteit, empathie en levensgeluk. Niet slecht, toch? Het enige wat je hiervoor hoeft te doen, is liefdevol kijken naar je eigen jaloezie.

De verkeerde aannames achter jaloezie

Hierboven schreef ik dat jaloezie komt door een verstoorde perceptie van de werkelijkheid. Hoe zit dat precies?

De volgende verkeerde aannames gaan schuil achter jaloezie:

De ander is gelukkiger dan ik

Ofwel: de ander heeft X en ik niet, maar ik wil óók X. Conclusie: de ander is gelukkig en ik niet. Ik kan pas gelukkig zijn als ik ook X heb.

De onjuistheid van deze aanname zou meteen duidelijk worden als je met de ander kon ruilen. Van buiten ziet alles er mooier uit dan van binnen:

• Die mooie auto moet misschien wel heel vaak naar de garage (gedoe);
• Die goede baan levert misschien wel enorm veel stress op;
• Dat leuke stel heeft misschien wel bijna nooit (tijd voor) seks.

De wereld zit vol ongelukkige mensen die materieel succesvol zijn.

Geluk komt uit objecten

Deze is heel nauw gerelateerd aan de voorgaande. Het idee is dat je iets van buiten nodig hebt om gelukkig te zijn: geld, een leuke partner, een goede gezondheid, roem, etc.

Uit je eigen ervaringen weet je waarschijnlijk wel dat spullen niet gelukkig maken. Je krijgt of koopt eens wat nieuws, dat is een tijdje leuk, en na een tijdje is het normaal. Je wordt niet steeds gelukkiger naarmate je meer iPhones of wat dan ook koopt. Sterker nog, materiële zaken hebben op termijn geen enkele invloed op je levensgeluk.

Sommige zaken zijn wel wat duurzamer: relaties, je gezondheid. Daar kun je heel lang plezier van beleven (of juist niet). Maar dan nog zit levensgeluk niet ín een goede relatie of een goede gezondheid. Toegegeven, het maakt het wel makkelijker. Maar ook zonder relatie of zonder goede gezondheid kun je gelukkig zijn.

Ongeluk ontstaat als jij ontevreden bent over het niet hebben van een relatie of een goede gezondheid. Het is een resultaat van jouw houding ten opzichte van je levensomstandigheid. Je kunt dolgelukkig zijn met exact dezelfde levensomstandigheid, als je er geen probleem van maakt.

Je moet het idee loslaten dat je geluk ‘haalt’ uit spullen, relaties, je gezondheid, wat dan ook. Het is maar een idee, het is niet waar. Hoe zou geluk kunnen zitten in een ding, een ander persoon of de manier waarop je lichaam functioneert? Daar ga je geen geluk vinden.

Waar dan wel? Geluk maak je zelf. Altijd wanneer je je gelukkig hebt gevoeld, heb je dat gevoel zelf gemaakt. Niemand heeft het je gegeven, je hebt het zelf gemaakt. Laat het idee los dat je iets nodig hebt van buiten jezelf om gelukkig te zijn. Geef jezelf toestemming om gelukkig te zijn zonder reden. Er is geen reden nodig. Geluk ontstaat vanzelf wanneer je inziet dat het niet iets is dat je van je omstandigheden krijgt.

Een ander staat mijn geluk in de weg

De volgende gedachtegang is: ik zou gelukkig(er) zijn als een ander andere keuzes zou maken. Bijvoorbeeld door voor mij te kiezen in plaats van voor iemand anders. Deze gedachtegang leidt snel tot wrok jegens een ander: dankzij hem of haar ben ik niet gelukkig! Deze denkwijze haalt onze lelijkste kanten naar boven.

In mijn werkruimte hangt een quote:

Resentment is like drinking poison and waiting for the other person to die.

Het is een goede herinnering. Je hebt alleen jezelf met jaloezie en wrok. De ander wordt er niet door geraakt, en zal zich al helemaal niet geroepen voelen om andere keuzes te maken zodat jij niet zo jaloers bent.

Jouw geluk is nooit afhankelijk van iemand anders. Je hebt alles in eigen hand.

Ik sta machteloos

Ten slotte hoort bij jaloezie vaak een gevoel van machteloosheid. Ik kan niet krijgen wat de ander wél heeft. Je brein bedenkt ook allerlei redenen waarom dat niet kan:

• Ik heb niet genoeg aanleg of talent;
• Ik heb niet genoeg geld;
• Ik ben niet slim genoeg;
• Ik ben niet mooi genoeg;
• Ik heb geen goede jeugd gehad;
• Etc.

In werkelijkheid ben je niet zo machteloos als het lijkt. Sterker nog, je bent nooit machteloos: je kunt altijd naar je jaloezie kijken zoals boven beschreven. Dat is genoeg om de jaloezie voorbij te laten waaien, en welk probleem is er dan nog?

Behalve dat je de macht hebt om naar binnen te kijken en je eigen geluk te maken, heb je ook allerlei mogelijkheden om die dingen te krijgen die je graag wilt. Neem de redenen die je brein je vertelt, waarom je iets niet kunt hebben, niet klakkeloos over. Ze zijn nooit waar.

Geluk zit niet in objecten, maar dat betekent niet dat je geen plezier kunt beleven aan spullen, relaties of een goede gezondheid. Er is niks mis met dit soort dingen najagen, zolang je je maar realiseert dat je daar niet gelukkig van wordt. Leer eerst je eigen geluk genereren. En ga daarna schaamteloos en egoïstisch voor die leuke spullen en relaties die je graag wilt.

Conclusie

Jaloezie is de lelijkste emotie. Als je jaloezie voelt, dan heeft dat niks met je omstandigheden te maken. Jaloezie komt door een verkeerde perceptie: het idee dat geluk uit objecten komt die je moet zien te bemachtigen. Gelukkig is dat niet zo. Je kunt in iedere situatie jaloers zijn of dolgelukkig – het hangt alleen maar af van je eigen perceptie. Die perceptie kun je veranderen, en zo kun je van je jaloezie afkomen.

Iedere keer dat je jaloezie voelt, is dat een kans om emotioneel te groeien. Maak er gebruik van, de voordelen zijn permanent!