Eerder deze week schreef ik over stoppen met slechte gewoontes. Ik richtte me daarbij op concrete slechte gewoontes en verslavingen, op basis van het boek Rational Recovery. Er is echter nog een veel subtielere “slechte gewoonte” of verslaving, die we praktisch allemaal delen: ons “ego” serieus nemen. Met “ego” bedoel ik hier het geheel aan gedachten die onze aandacht onbedoeld uit het moment halen. Bijvoorbeeld gedachten over onszelf, gedachten over wat anderen over ons denken, hoop of zorg over de toekomst, etc. Met dit soort dingen bezig zijn is een slechte gewoonte, die de kwaliteit van je leven drastisch vermindert.
Deze post is een inleidend artikel voor 12 posts die ik de komende weken zal schrijven, over 12 illusies van het menselijke ‘ego’. Ik doe dit aan de hand van het boek The Big Bamboozle van Cheri Huber en Ashwini Narayanan, aangevuld met mijn eigen ervaringen.
Onderaan dit artikel vind je de links naar die 12 posts.
In deze post wil ik verhelderen wat Cheri Huber precies bedoelt met de ‘bamboozle’ (het “truukje”, hoe je beetgenomen wordt), hoe deze ‘bamboozle’ je leven beheerst, en wat je er aan kunt doen.
Op deze pagina
Wat is de ‘bamboozle’?
Met de ‘bamboozle’ bedoelt Cheri Huber het mechanisme waarmee we verleid worden om onze aandacht te verplaatsen naar een denkbeeldige wereld, in plaats van aanwezig te zijn met wat er hier en nu aan de hand is. Wat voorbeelden:
- In je hoofd bezig zijn met wat er in de toekomst allemaal mis kan gaan, en daardoor nu niet van het leven genieten;
- In je hoofd bezig zijn met wat er in het verleden is gebeurd, en daardoor nu niet van het leven genieten;
- In je hoofd bezig zijn met iets dat moet gebeuren om je gelukkig te maken: uit de schulden raken, zakelijk succes hebben, de liefde van je leven vinden, een kind krijgen, etc. – en daardoor nu niet van het leven genieten.
En zo zijn er nog talloze andere ‘bamboozles’, maar het effect is steeds hetzelfde: je aandacht is niet bij wat er hier en nu aan de hand is, maar bij wat op een ander tijdstip gebeurd is, hopelijk gaat gebeuren of vooral niet moet gebeuren.
Cheri Huber noemt dit soort denkprocessen ‘bamboozles’, omdat de aandacht onbewust en ongewild verplaatst wordt naar een denkbeeldige wereld. Een bamboozle is een truukje of valstrik, omdat het, wanneer je in een ‘bamboozle’ zit, heel nuttig lijkt om je aandacht te verplaatsen naar die denkbeeldige wereld. Het tegendeel is echter waar. ‘Bamboozles’ kunnen je leven behoorlijk verpesten. Daarover gaat de volgende sectie.
Hoe beheerst je “ego” je leven?
Met “ego” bedoel ik hier een denkbeeldig iets dat verantwoordelijk is voor de ‘bamboozles’. Het lijkt best wel op ‘Het Beest’, iets in jou dat je aanzet om slechte gewoontes te doen. Cheri Huber noemt dit ding overigens niet “ego”, maar “egocentric karmic conditioning”, “self-hate”, of “con artist”. Dat is zo’n mond vol, dus ik houd het hier even op “ego”. Zie “ego” als aanduiding voor het geheel aan processen dat je aandacht uit het moment haalt.
Om te weten in hoeverre je “ego” je leven bepaalt, kun je jezelf de volgende vraag stellen: welk deel van de tijd is mijn aandacht bij datgene wat ik nu aan het doen ben? Een paar voorbeelden om het concreet te maken:
- Als je naar je werk gaat, is je aandacht dan bij het naar je werk gaan? Bij de daadwerkelijke ervaring van het fietsen/autorijden/OV-gebruik? Of bij wat er op je werk moet gebeuren? Of bij die collega die je zo vervelend/leuk vindt? Of bij wat je na je werk gaat doen?
- Als je iets wilt zeggen of doen dat kritiek of afwijzing zou kunnen opleveren, zie je die kritiek of afwijzing dan al voor je, nog voordat je iets gezegd of gedaan hebt?
- Als je ‘s avonds in bed ligt, ben je dan bezig met in bed liggen of met het verleden of de toekomst?
Ik vermoed dat je wel situaties herkent in je leven waarin je aandacht niet is bij wat je nu aan het doen bent. Is dat erg? Ja – erger dan je zou denken.
Wanneer je aandacht naar het verleden of de toekomst gaat, dan lijkt dit vaak nuttig. Door nu vast over de toekomst na te denken, kun je misschien voorkomen dat je in de toekomst spijt krijgt van de keuzes die je nu maakt. Door over het verleden na te denken, kun je misschien leren van je fouten en in de toekomst betere keuzes maken. Op zich niks mis mee.
Het gaat pas “fout”, en dit gebeurt heel gemakkelijk, wanneer we de denkbeeldige wereld verwarren met de echte wereld. Met andere woorden: het gaat “fout” als we denken dat onze bewuste en onbewuste aannames over het verleden en de toekomst wáár zijn. Neem bijvoorbeeld de volgende gedachten:
- Dat we kunnen en moeten voorkomen dat dingen in de toekomst “verkeerd” gaan;
- Dat er iets verschrikkelijks gebeurd als ik mijn mening geef of seksuele interesse toon in iemand;
- Dat ik nu allerlei vormen van tegenslag ervaar, of benadeeld ben, vanwege iets dat in het verleden gebeurd is.
Als je ze gelooft, bewust of onbewust, beperk je je eigen mogelijkheden en geluk. Je kunt niet echt vrij zijn als je leven wordt beïnvloed door dit soort denkpatronen.
Wat kun je er aan doen?
Bij mijn weten zijn er twee wegen die leiden tot psychologische en spirituele groei (dit gaat samen): de indirecte weg en de directe weg. Beide wegen leiden tot steeds toenemende psychologische weerbaarheid, tevredenheid, flexibiliteit, levensgeluk en meer van dat soort moois. Het eindpunt van de wegen is uiteindelijk hetzelfde.
De indirecte weg
De indirecte weg pakt afzonderlijke gedachtegangen aan die afbreuk doen aan je levensgeluk. Die gedachtegangen kunnen ook onbewust zijn. Het meeste, gangbare therapeutische en psychologische werk valt hier onder, bijvoorbeeld: het veranderen van negatieve overtuigingen, emotionele blokkades opheffen (op wat voor manier dan ook), etc. Als je voortgang maakt langs de indirecte weg, dan blijft je aandacht automatisch meer in het moment, zonder dat je daar iets voor hoeft te doen.
Het mooie aan de indirecte weg is dat voortgang meestal permanent is (blokkades komen niet zo snel terug), en dat je aandacht automatisch meer in het moment blijft. Het nadeel is dat je met iedere blokkade of negatieve overtuiging afzonderlijk moet werken, en het volledig loslaten van zo’n blokkade of overtuiging is over het algemeen moeilijk – zelfs met specialistische hulp.
De directe weg
De directe weg is de weg van het Zen-boeddhisme. Deze weg maakt gebruik van een belangrijk inzicht: problemen, ontevredenheid, ongeluk en angst kunnen alleen bestaan als je ‘in je hoofd’ bezig bent – je aandacht is niet in het hier en nu. Dit betekent dat je dezelfde oplossing kunt gebruiken voor iedere blokkade: verplaats je aandacht naar dit moment. Bij de directe weg gaat het voornamelijk om het aanleren van één specifieke vaardigheid: je aandacht in het moment houden, wat er ook gebeurt. Als je dat kunt, dan ervaar je nooit meer problemen, ontevredenheid, ongeluk of angst.
Dat klinkt misschien te mooi om waar te zijn, maar het is wel waar. Het lastige is alleen: je aandacht in het moment houden, wat er ook gebeurt. We zijn zo gewend om met onze aandacht op allerlei andere plekken te zijn, behalve bij wat er nu op dit moment gebeurt! Vooral als wat er nu gebeurt onderstimulerend is (saai!) of juist overstimulerend (paniek!). Bij de directe weg oefen je om ook in die situaties bewust aanwezig te zijn, en, geloof het of niet, zodra je bewust aanwezig bent, bestaat er geen ‘saai!’ of ‘paniek!’ meer. Jouw bewuste aandacht maakt ‘saaie’ dingen interessant, en ‘enge’ dingen opwindend.
Het boek The Big Bamboozle, waar deze post en de rest van de reeks op gebaseerd is, komt uit een Zen-keuken. Het is dan ook volledig gebaseerd op de directe weg naar bevrijding. Ik hoop dat je er baat bij hebt. Het gaat niet om het perfect doen, iedere keer dat je een ‘bamboozle’ door hebt, stijgt je levensgeluk – en je beheersing van de vaardigheid om in het moment te blijven. Je voortgang kan langzaam zijn, maar de voortgang die je maakt, telt op. Grijp deze kans om te leren om meer aanwezig te zijn in je leven.
De artikelen
- Heerlijk! Leven zonder afleiding
- Waardoor komt keuzestress, en hoe kom je er van af?
- Wat is angst en hoe kom je er van af?
- Waarom zijn we soms boos op onszelf, en wat kun je er aan doen?
- De vrijheid van machteloosheid
- Meer liefde door minder te vergelijken
- Geluk vind je niet in de toekomst
- Tegengif voor isolerende gedachten
- Direct stoppen met uitstelgedrag
- 7 subtiele vormen van zelfsabotage
- Conclusie: 12 illusies van het menselijke `ego’