Slechte gewoontes, wie heeft ze niet? Het kan van alles zijn: taken uitstellen, te veel tv kijken, te veel drinken, te veel gamen, porno kijken, nagels bijten, roken, noem maar op.
Geen van die dingen is objectief slecht. We leven in een vrij land, het staat je vrij om die dingen te doen. Wat maakt een gewoonte dan “slecht”? Volgens mij is een gewoonte “slecht” als je er een slecht gevoel bij hebt. Als je in je achterhoofd denkt: “Ik zou dit niet moeten doen”. Of: “waarom doe ik dit wéér?”. Vaak komen er schaamte en schuldgevoel bij kijken. Dit gevoel is vrij betrouwbaar, het betekent meestal dat de gewoonte een nadelige invloed heeft op je leven.
Een ander kenmerk van slechte gewoontes is dwangmatigheid. Je wéét dat het niet goed voor je is, liever zou je iets anders doen, maar het lijkt alsof je geen andere keuze hebt dan taken uit te stellen, te veel tv te kijken, etc. Het is haast alsof je iets in je hebt met een eigen wil – meestal wil het één of andere vorm van instant-bevrediging – en dat jij machteloos staat. Je moet de slechte gewoonte wel doen.
Gelukkig sta je helemaal niet machteloos tegenover slechte gewoontes, en ook niet tegenover een verslaving. In deze post deel ik inzichten over het overwinnen van slechte gewoontes en verslavingen op basis van het boek Rational Recovery van Jack Trimpey.
Op deze pagina
Slechte gewoontes zijn een vorm van verslaving
Deze post is geboren uit mijn eigen zoektocht om bewuster om te gaan met mijn tijd. Het is zo gemakkelijk om afgeleid te raken als je vanuit huis werkt! Specifiek baalde ik er van dat ik weer Football Manager (een computerspel) had zitten spelen. Objectief gezien een totale tijdverspilling: het levert niks op waar ik wat aan heb, niet eens heel veel plezier. Vaak is dit spel juist frustrerend. Maar het kan me opeens mysterieus aantrekken en mijn gedachten overnemen. Eng. Deze ervaring leidde me er toe om een antwoord te zoeken op iets wat eigenlijk geen vraag zou moeten zijn: Hoe krijg ik meer controle over wat ik doe?
Deze vraag bracht me uiteindelijk bij het boek Rational Recovery van Jack Trimpey. Dit boek is geschreven voor mensen die willen afkicken van alcohol, roken of drugs. Het kwam in me op dat het mechanisme achter een alcohol-, tabak- of drugsverslaving hetzelfde is als het mechanisme achter slechte gewoontes zoals taken uitstellen, te veel tv kijken, te veel gamen, porno kijken, nagels bijten, etc. Namelijk: er is één of andere impuls om iets te doen wat een instant-bevrediging oplevert, de impuls is dwangmatig, en de schadelijke lange termijn effecten verdwijnen tijdelijk uit het bewustzijn.
In Rational Recovery reikt Jack Trimpey tools aan, die, als je ze toepast, leiden tot onmiddellijk, geheel en permanent afkicken van je verslaving. Ik heb geen ervaring met afkicken van een verslaving, maar ik kan bevestigen dat de tools effectief zijn om te stoppen met slechte gewoontes.
In deze post deel ik op hoofdlijnen de belangrijkste tools uit Rational Recovery. Het boek zelf is de moeite waard. Of je nu kampt met slechte gewoontes, een verslaving, of een verslaafde vriend of geliefde die je wilt helpen. Het beantwoordt de vraag: waarom doe ik (of mensen in het algemeen) dingen waarvan ik weet dat ze slecht voor me zijn? En hoe krijg ik bewuste controle over mijn eigen gedrag?
Gewoontes maken de man / vrouw
Het is de moeite waard om bewust te kijken naar je gewoontes, en om slechte gewoontes af te leren. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met meevallers en tegenslagen, maar het zijn je gewoontes in denken en doen die uiteindelijk de kwaliteit van je leven bepalen. Als je iets wilt veranderen in je leven, dan zijn je gewoontes de plek waar je echt impact kunt hebben.
Stel dat je opeens bedenkt dat mediteren goed voor je is, en je gaat nu meteen een uur mediteren. Het zal je goed doen, maar het zal je leven niet veranderen. Na dat uur is je leven weer precies hetzelfde (enkel een uur korter). Maar ga je vanaf nu iedere dag 10 minuten mediteren voor de komende 10 jaar, dan zullen jij en je leven onherkenbaar veranderen. Eén uur mediteren doet niet zo veel, maar regelmatig mediteren maakt je een ander mens.
Of stel dat je, net als ik, de gewoonte hebt om bepaalde taken uit te stellen. Hoe anders zou je leven zijn als je die gewoonte niet had? Als je gewoon die dingen gaat doen waarvan je weet dat ze voor jou belangrijk zijn, in plaats van dat je “geen zin” hebt en iets anders, minder belangrijks doet.
Of eindelijk stoppen met roken. Ik kan er zelf niet over meepraten, maar vraag iemand die gestopt is, of stoppen zijn/haar leven verbeterd heeft. Het kan bijna niet anders.
Maak kennis met Het Beest
Ok, nu we onder ogen zien dat we slechte gewoontes hebben en daar van af willen… hoe doen we dat? De crux zit hem er in, te herkennen dat jij de slechte gewoonte helemaal niet wilt doen. Integendeel, jij wilt er juist van af! Maar wie wil dan wel de slechte gewoonte doen?
Jack Trimpey noemt degene die de slechte gewoonte wil doen “The Beast”. Dit verwijst naar een primitief deel van de hersenen dat zich uitsluitend bezighoudt met dierlijke behoeften: eten, paren en wegrennen voor alles wat mij wil opeten. Dit deel van onze hersenen stuurt ons richting alles wat nu plezier of comfort oplevert, en weg van alles wat nu pijn of onbehaaglijkheid oplevert.
Het beest heeft geen enkel toekomstbesef. Het heeft geen interesse in activiteiten die later plezier of comfort opleveren, en al helemaal niet als die activiteit nu pijn of onbehaaglijkheid oplevert. Zie hier de essentie van uitstelgedrag. Uitstelgedrag betekent dat een beest zonder toekomstbesef aan het roer zit. Het beest heeft ook geen besef van de nadelige consequenties van een activiteit die nu plezier oplevert. De toekomst bestaat simpelweg niet voor het beest.
Dit alles betekent niet dat er iets mis is met je. Volgens Jack Trimpey ben je een “healthy animal” als je last hebt van een verslaving: het dierlijke deel van je brein werkt precies zoals het bedoeld is. Zonder dit deel, wat enkel eten, seks en veiligheid nastreeft, waren we er nooit geweest.
Het gaat pas fout wanneer ons “innerlijke beest” de controle krijgt over het menselijk intellect. In de dierenwereld is plezier en veiligheid maar beperkt voorhanden, in de mensenwereld is er een overvloed. Er is zelden een noodzaak om uit je veilige comfortzone te komen. Bovendien kun je jezelf instant plezier en comfort toedienen met een sigaret, alcohol, computerspel, porno, etc. Dit beest is dan wel “healthy”, toch kan het een mensenleven behoorlijk verstieren.
Nou, daar zijn we dus mooi mee opgescheept, met zo’n kortzichtig beest in ons. Het beest hoort bij mens zijn, je komt er nooit van af. Maar geen nood, het beest kan namelijk niks uit zichzelf. Jij bepaalt wat je wel of niet doet.
Jack Trimpey laat dit zien aan de hand van een heel simpele oefening. Houd je hand voor je gezicht op ongeveer 40 cm afstand. Beweeg je wijsvinger heen en weer. Lukt, hè? Daag nu je beest uit om je vinger te bewegen. Je zult zien dat je beest je vinger niet kan bewegen. Je beest kan niks uit zichzelf. Jij bent de baas.
Het beest kan niks uit zichzelf, maar toch voelen we ons soms gedwongen om te doen wat het beest wil, zoals een sigaret roken of een taak uitstellen. Hoe kan dat?
Hoe Het Beest jou voor de gek houdt
Het beest heeft een heel aantal ‘truukjes’ om ons te bewegen om te doen wat het wil. De essentie van Rational Recovery is het ontdekken van de truukjes van het beest, zodat je zelf bewust kunt kiezen of je met de wensen van je beest mee wilt gaan of (nu even) niet.
Het belangrijkste, gluiperigste truukje van het beest is doen alsof jij het beest bent. Het beest spreekt in jouw gedachten met een ‘ik’ stem: “Ik wil een sigaret”. Maar jij wilt dat helemaal niet! Jij wilt stoppen met roken (stel, als voorbeeld). De stem is van je beest die doet alsof ie jou is. Je bent vrij om te doen wat je wilt zodra je dit herkent: “aha, mijn beest wil een sigaret”. Zo is je beest nou eenmaal. Hij bedoelt het niet slecht, hij is alleen primitief en kortzichtig. Gelukkig ben jij een verstandig mens, en kun je zelf beslissen of jij een sigaret wilt nemen of niet. Je beest zal met je keuze leren leven.
Een ander belangrijk truukje van het beest is jou het gevoel geven dat je een sigaret wilt (of iets anders). Bij uitstelgedrag krijg je juist het gevoel dat je iets anders wilt doen (wat dan ook), maar in ieder geval niet die lastige taak of vervelende klus. Het beest geeft je een bepaalde drang om toch die sigaret te nemen of weg te lopen van die lastige taak. Het gevoel kan heel intens zijn. Je beest doet dit om machtig te lijken. Maar je beest kan nog steeds niks uit zichzelf. Welk gevoel je ook ervaart, alleen jij bepaalt of je een sigaret gaat nemen of wegloopt van je taak.
Ook bij dit truukje is het belangrijk om te herkennen dat de aandrang die je voelt van je beest komt. De aandrang die je voelt is geen goede raadgever: je beest is primitief en kortzichtig. Als de aandrang intens is, kun je de hierboven beschreven oefening met je hand en wijsvinger doen. Zo zie je dat jij nog steeds de baas bent. Blijf rustig zitten en wacht af. Na enkele seconden tot hoogstens een paar minuten zal de aandrang geheel verdwenen zijn.
Conclusie
Rational Recovery is een krachtige methode om meer controle te krijgen over je eigen gedrag. Het is geschreven voor mensen die worstelen met een verslaving, maar het werkt net zo goed voor slechte gewoontes zoals uitstelgedrag. De kracht van de methode zit hem in het herkennen van je ‘beest’, zijn primitieve drijfveren, en herkennen dat jij altijd de vrijheid hebt om een andere keuze te maken dan je beest. Je beest zal zich aanpassen aan jouw keuze.
Het duurt niet eens lang. In het geval van een verslaving, kun je simpelweg kiezen om vanaf nu niet meer te gebruiken. De aandrang om te gebruiken zal binnen enkele weken geheel verdwijnen. Hetzelfde geldt voor slechte gewoontes.
Ten slotte: het is niet slecht om mee te gaan met de aandrang van je beest. Als mens hebben we toegang tot allerlei plezierige ervaringen zonder direct praktisch nut. Geniet er van. Maar als je beest je leven dreigt over te nemen, dan weet je nu hoe je het weer onder controle krijgt.
Leesvoer
Hier nog wat leuk (Engelstalig) leesvoer om je verder in dit onderwerp te verdiepen: