Deze post is alweer de zevende in mijn serie van 12 illusies of “truukjes” waarmee je “ego” je aandacht uit het moment haalt. Alle posts in deze serie zijn gebaseerd op het boek The Big Bamboozle van Cheri Huber en Ashwini Narayanan, aangevuld met mijn eigen ervaringen.
Lees hier mijn inleidende post voor deze reeks.
Het zevende “ego-truukje” is de voorwaarde. Specifiek: de gedachte dat ik iets moet hebben of bereiken, en dán ben ik gelukkig. Andersom: zonder datgene te hebben of te bereiken waarvan ik denk dat het me gelukkig maakt, kan ik niet gelukkig zijn. De vraag hoe ik dat ding kan krijgen waarvan ik denk dat het me gelukkig maakt, houdt me bezig. Mijn aandacht is op een denkbeeldige toekomst (waarin ik wél gelukkig ben), en niet op dit moment, waarin ik een mate van ontevredenheid ervaar.
Dit “ego-truukje” kan je ontzettend veel ellende opleveren. Je hebt namelijk geen controle over je leven. Als je dan bedenkt dat je niet hebt wat je nodig hebt om gelukkig te zijn, tja, dan word je ongelukkig, en je kunt er ook nog eens niks aan doen. Althans niet aan die omstandigheid die je ongelukkig lijkt te maken.
In dit artikel leg ik uit hoe het “ego-truukje” ‘voorwaarde’ werkt en hoe het je ongelukkig maakt. Tevens leer je een hele praktische manier om tevreden te zijn, zelfs als je niet hebt wat je denkt dat je nodig hebt om tevreden te zijn.
Op deze pagina
Simplistische gedachten
Je kunt het “ego-truukje” ‘voorwaarde’ gemakkelijk herkennen aan simplistische gedachten over wat je gelukkig zou maken of houden:
- Als ik maar af zou vallen, dan zou ik een partner vinden, dan zou iemand mij liefhebben, dan zou ik gelukkig zijn;
- Als ik maar werk zou vinden, dan zou ik inkomen hebben, dan zou ik gelukkig zijn;
- Als ik maar gezond blijf, dan blijf ik gelukkig;
- Als ik een kind zou krijgen, dan zou ik gelukkig zijn;
- Etc.
En zoals met alle “ego-truukjes”, zit er wel een kern van waarheid in: het is natuurlijk heel fijn als iemand je liefheeft, als je een inkomen hebt, als je gezond bent, als je het leven door kunt geven. Prachtig! Maar soms zijn die dingen er even niet. Sterker nog, je “ego” kan vrij gemakkelijk iets vinden wat ontbreekt in je leven. Er is altijd wel iets niet – een denkbeeldig iets wat je in de toekomst gelukkig(er) zou maken. Natuurlijk is dat ding waar je zogenaamd gelukkig van wordt, nooit in dit moment aanwezig.
Dit is de essentie van alle “ego-truukjes”: je aandacht gaat van hier en nu, van echt, naar een fantasie. En natuurlijk haal je geen voldoening uit je fantasie, want hij is niet echt. Datgene wat voldoening geeft: gewoon aanwezig zijn in het hier en nu, dát heb je helemaal gemist.
Onvervulde behoeften
Natuurlijk komen de voorwaarden die we bedenken om gelukkig te zijn, niet zo maar uit het niks. Aan de basis liggen hele menselijke behoeften: zekerheid, vrijheid, gezelschap, seks, avontuur, betekenis, etc. Het zijn behoeftes die we allemaal hebben, en de ene behoefte is niet ‘hoger’ of ‘lager’ dan de andere.
Maar het bedenken van een voorwaarde om gelukkig te zijn, helpt je niet in het vervullen van je behoefte! Dit is het sneaky “ego-truukje” waar we heel gemakkelijk intrappen. Je “ego” is er altijd op uit om je slecht te laten voelen, en het feit dat bepaalde behoeftes nu niet vervuld worden is een mooi excuus om dat te doen. Maar het helpt niet, integendeel. Je “ego” misbruikt je onvervulde behoeften om je slecht te laten voelen.
Dus, als je bij jezelf gedachten ontdekt in de trant: “als … maar anders was”, “als ik alleen maar …” – “dan zou ik gelukkig zijn”… Dit soort gedachten verraden zichzelf door hun oversimplificatie van de werkelijkheid, van de voorwaarde die je gelukkig zou maken. Als je er in meegaat, dan levert zo’n gedachte je ontevredenheid op, en verder niks. Herken de gedachte als onzin, als een “ego-truukje”, en laat hem verder links liggen. Het is niet waar. Er is geen enkele externe omstandigheid die jou gelukkig kan maken.
Omgaan met onvervulde behoeften
Aan de basis van de gedachte ligt een onvervulde behoefte, en die gaat niet weg. Ook al mediteer je tot je een ons weegt. En hoe succesvol je ook bent: een ieder van ons heeft onvervulde behoeftes. Wat doe je er mee? In mijn beleving zijn er 3 manieren om met de pijn van een onvervulde behoefte om te gaan:
Mijmeren
De eerste strategie is mijmeren. Je denkt na over het “probleem”, waar je het aan hebt verdiend, waarom juist jij deze pech moet hebben – maar je onderneemt verder weinig tot geen actie om er iets aan te doen. Er komt dan ook weinig verandering in de situatie.
Dit is uiteraard geen plezierige toestand, hij kan wel heel vertrouwd zijn. Gelukkig kun je op ieder moment een andere strategie kiezen. Maar dat hoeft niet. Je kunt ook gewoon afwachten. Het is alsof een emmertje ellende langzaam volloopt. Als het emmertje vol is, kies je vanzelf een andere strategie. Dus het komt altijd goed. Hou vol!
Strijden
De tweede strategie is strijden om te krijgen wat je wilt. Dit kan zijn in de vorm van persoonlijke ontwikkeling. Deze strategie levert over het algemeen groei op, maar ook frustratie. Je krijgt misschien zelfs wat je dacht dat je wilde, maar gek genoeg levert het geen voldoening op. Van dat laatste zal een ander je nooit kunnen overtuigen, je moet het zelf ervaren.
Als we op gegeven moment gekregen hebben wat we dachten dat we wilden, en we zijn nog steeds niet happy, dan heeft je “ego” al iets voor je klaar liggen: een nieuwe voorwaarde om gelukkig te worden. Misschien was je voorwaarde eerst “werk vinden”. Is dat gelukt? Jeuh! Eventjes. Na een tijdje is een promotie misschien noodzakelijk om gelukkig te worden. Of ander werk of whatever. Er is altijd iets wat beter kan.
Zolang we onvervulde behoeften hebben, en dat is altijd, staat je “ego” klaar om je aandacht te richten op iets buiten jou – een of ander object waarvan je denkt dat het je gelukkig zal maken. Het werkt nooit, het is een truukje om je ontevreden te houden. Onze diepste behoefte is helemaal niet dat ding (wat het ook is). Onze diepste behoefte is om het leven te ervaren in plaats van er over na te denken.
Osho zegt het heel mooi:
You are destroying reality right now for future dreams, and this habit of the mind will remain with you. (…) Even if you could reach God, you will not be satisfied. The way you are, it is impossible. Even in the presence of the divine, you will have moved away into the future.
— Osho, The book of secrets
Accepteren
Dat is meteen een bruggetje naar de derde strategie: accepteren. Dit is de moeilijkste én de eenvoudigste manier. Dit gaat over voelen. Verder doe je geen reet. Je kunt het in meditatie doen, of op een willekeurig moment gedurende je dag. Liefst als je even alleen bent. Voel je verlangen naar iets. Wat het ook is. Een banaal of vleselijk object, zekerheid, rust, vrijheid, verlichting of eenheid met God… voel je verlangen ernaar. Voel ook de pijn van niet-hebben. Dit is waar we niet heen willen, waar ons “ego” ons van probeert af te leiden met z’n toekomstvisie. Maar negeer je “ego” en ga naar de pijn van niet-hebben.
Nodig de pijn van niet-hebben uit: “kom maar, het is veilig hier”. Huil, word razend, het is allemaal menselijk. Dit is goed, je bent nu heel hard aan het groeien en genezen. Je kunt niks doen, je staat machteloos. Je hoeft niet te denken, nu even niet. Voel de pijn van je onvervulde behoefte in je lichaam en hart. Dit is de moeilijkste plek om heen te gaan. Ga daar heen. Voel hoe je lichaam zich uiteindelijk ontspant. Nu ben je vrij van de stress van je “ego”. Lekker hè?
Je “ego” komt helaas vanzelf terug, dus herhaal deze oefening. Het wordt makkelijker, lichter. Jij wordt vrijer en gelukkiger. Je “ego” wordt zwakker. Het is echt een hele goeie oefening.
Hoe meer je in staat bent om alle aspecten van een situatie te accepteren, waaronder de pijn van niet-hebben, hoe meer je vrij wordt om actie te ondernemen om te krijgen wat je wilt – zonder dat het als een strijd voelt. Eerder als een spel.
Conclusie
We kunnen onszelf doodongelukkig maken door voorwaarden te hanteren die we moeten bereiken voordat we van onszelf tevreden mogen zijn. Dat hoeft niet. De voorwaarde voor geluk is een “truukje” van je “ego”. De voorwaarde is simplistisch en nooit waar: geluk zit niet in dat ding of die omstandigheid. Leer herkennen wanneer je “ego” je een spreekwoordelijke pot goud bij de regenboog voorschotelt. De daadwerkelijke “pot goud” is hier en nu.
Zelfs als het hier en nu onplezierig lijkt, dan is het juist waar je wilt zijn. Waar je eigenlijk naar verlangt. Het is alleen je “ego” wat je aandacht ergens anders naar wil verplaatsen. Jij wilt dat helemaal niet. Ga kijken en vooral voelen wat er hier en nu is. Is er plezier, voel het plezier 100%. Is er pijn, voel de pijn 100%. Is er niks bijzonders, onderzoek dan hoe “niks bijzonders” eigenlijk voelt.
Hoe voel je je nu?