De comfortzone is de grootste, onzichtbare gevangenis van het hedendaagse bestaan. Ieder van ons loopt talloze mogelijkheden mis, simpelweg omdat ze buiten onze comfortzone zijn. Een andere carrière beginnen, om een promotie vragen, die belangrijke presentatie geven, die leuke vrouw uit eten vragen – dat soort dingen. We zouden véél meer vrijheid in ons leven hebben, als we niet gevangen zaten in onze comfortzone. Natuurlijk is de één z’n comfortzone een stuk groter dan die van een ander, maar voor vrijwel iedereen geldt dat hun leven anders, rijker, zou zijn, als ze helemaal geen comfortzone hadden. Als alle nieuwe dingen die je wilt ondernemen, simpelweg spannend én comfortabel voelen.
In dit artikel beschrijf ik waarom we een comfortzone hebben, hoe je comfortzone ontstaat; en ik geef je twee technieken om je comfortzone uit te breiden.
Op deze pagina
Het nut van je comfortzone
Je comfortzone is een gestabiliseerde manier om pijn uit het verleden te vermijden. Ieder van ons heeft bepaalde ‘knopjes’ waar je op kunt drukken, en dan komt pijn uit het verleden naar boven: afwijzing, vernedering, schaamte, onzekerheid, enzovoort. Die knopjes doen pijn, en daarom hebben we strategieën geleerd zodat anderen niet zo snel op onze knopjes zullen drukken. Niet opvallen en conformeren aan anderen werkt meestal goed. Of juist enorm boos worden om kleine dingen, zodat je je ten minste niet machteloos voelt. Of strategieën om rebels en onafhankelijk over te komen, zodat je je niet afhankelijk voelt. Het kan van alles zijn. Onze comfortzone is die omgeving waarin niet al te vaak op onze pijnlijke knopjes gedrukt wordt.
Je zenuwstelsel heeft geleerd dat je veilig bent, zolang je binnen deze comfortzone blijft. Het leven lijkt voorspelbaar en veilig. Dat is hartstikke mooi, je zenuwstelsel is enorm goed in jou beschermen! Daar hoef je niks voor te doen, het gaat vanzelf. Het vervelende is dat je zenuwstelsel denkt dat bepaalde dingen gevaarlijk zijn, terwijl dat helemaal niet zo is. Je zenuwstelsel ziet een direct verband tussen je ‘knopjes’ en doodgaan. Het is oprecht doodsbang dat je zult sterven als iemand op je knopjes drukt. Je merkt dat ook als je heel erg opziet tegen iets: soms kun je je nauwelijks voorstellen dat het leven verder gaat, na die lastige presentatie, onderhandeling, of wat dan ook. Je bent totaal gefocust op het overleven van die ene gebeurtenis.
Het ontstaan van je comfortzone
Waarom is er een verband tussen je ‘knopjes’ en doodgaan? Het lijkt onzinnig. Maar het overgrote deel van onze knopjes hebben we aangeleerd toen we nog heel jong waren. Geen diersoort is na geboorte zo enorm afhankelijk en kwetsbaar als de mens. We hebben de liefde en aandacht van volwassenen nodig, anders gaan we echt hartstikke dood. Ons zenuwstelsel weet dit, en houdt constant nauwgezet in de gaten welk gedrag liefde en aandacht van volwassenen oplevert, en welk gedrag een negatieve reactie. Een negatieve reactie is bedreigend, we dreigen afgewezen te worden! En in dit stadium is in de steek gelaten worden door je ouders daadwerkelijk dodelijk.
Natuurlijk zullen weinig ouders hun kind in de steek laten als het vervelend gedrag vertoont. Maar het zenuwstelsel van het kind neemt liever geen risico. Het leert dat bepaalde dingen, dingen die afwijzing, vernedering, schaamte opleveren, gevaarlijk zijn. In je jongste jaren waren deze conclusies volstrekt juist. Helaas leert ons zenuwstelsel niet uit zichzelf dat we op gegeven moment volwassen zijn, en dat de beschermende patronen uit onze jeugd niet meer nodig zijn. We zitten nog vast in het verleden. En dit manifesteert zich (onder andere) als onze comfortzone.
Uit je comfortzone gaan
Hoe komen we uit de gevangenis van onze comfortzone? Als we buiten onze comfortzone dreigen te gaan, voelen we angst. Vaak is dat al genoeg om ons te weerhouden. Maar dat hoeft niet. Angst is maar een emotie, het kan je er niet van weerhouden om iets te doen. Maar tegen je angsten ingaan vereist wel heel veel wilskracht.
Op zich is het goed advies om dingen buiten je comfortzone te gaan doen. Ik kan het iedereen aanraden. Je moet wel een goed beeld hebben van je ‘knopjes’ om echt grote stappen te maken.
Veel mensen hebben spreekangst, bijvoorbeeld. Nou kun je denken dat spreekangst verdwijnt, als je maar vaak genoeg een presentatie geeft. Maar meestal is dat niet zo. De spreekangst wordt wel minder, maar hij verdwijnt niet. Achter de angst voor het geven van een presentatie zitten de knopjes ‘afwijzing’ en ‘vernedering’. Om van de angst af te komen, moet je zorgen dat je een groot aantal keren daadwerkelijk afgewezen en vernederd wordt. Je moet publiekelijk falen, maar ook weer niet zo hard dat je nooit meer een presentatie durft te geven.
Het is een kunst om op deze manier je comfortzone uit te breiden, maar het werkt wel. Je moet stappen bedenken die je nog net durft te nemen, en die dan nemen. Je moet weten wat de juiste stappen zijn, en de wilskracht hebben om ze daadwerkelijk te nemen. Liefst doe je dit onder begeleiding van een ervaren coach, therapeut of in ieder geval een support groep. In je eentje is het bijna onmogelijk (in mijn ervaring). Maar met de juiste begeleiding kun je heel snel resultaat boeken.
Je comfortzone ontstijgen
Er kleeft wel een groot nadeel aan het vergroten van je comfortzone door dingen te doen. Je bouwt geen fijne relatie op met jezelf, als je jezelf (laat) dwingen om dingen te doen die je niet wilt doen. Je bent een intern, emotioneel conflict aan het opstoken, en dat leidt altijd tot stress. Ik merk dit aan mensen die eerder in coaching geweest zijn. Vaak zijn ze terughoudend om opnieuw gecoacht te worden, omdat ze verwachten dat de coach hen druk zal opleggen om hun ‘knopjes’ bloot te leggen. En niemand wil graag op z’n knopjes gedrukt worden. Bovendien heeft de therapie in het verleden blijkbaar niet goed geholpen.
Gelukkig kun je je comfortzone ook vergroten, zonder dat daar enige druk of stress bij komt kijken. Het enige wat je hoeft te doen, is meer medeleven met jezelf hebben. Dat klinkt gek, omdat de meesten van ons zijn opgevoed met het idee dat we sterk en zelfstandig moeten zijn. Alleen al het idee van medeleven met jezelf kan al weerstand oproepen. Maar medeleven met jezelf is de weg naar groei. Het stelt je in staat om onverwerkte emoties uit het verleden alsnog te verwerken. Op deze manier kun je je comfortzone helemaal ontstijgen.
Medeleven met jezelf is niet hetzelfde als een slachtofferrol aannemen. Ik zekere zin ben je wel een slachtoffer: je kon er niks aan doen dat je ‘knopjes’ gevormd werden, je had er geen invloed op. In de slachtofferrol lijkt het alsof je niks kunt doen aan je situatie. Dat is nooit waar – je kunt altijd meer medeleven met jezelf hebben. En vaak is dat ook het enige wat je hoeft te doen.
En wat moet je dan precies doen om meer medeleven met jezelf te hebben? Mediteren. Meditatie vergroot je medeleven met alles en iedereen, inclusief jezelf. Om je comfortzone te vergroten, kun je mediteren op iets dat je eng vindt. Breng die presentatie in gedachten, of iets anders. Je zult meteen angst voelen. En, subtieler, een verlangen om van die angst af te zijn – om de angst te doen verdwijnen.
Het is cruciaal om geen kant te kiezen. Als je houding is: “ik wil dat die verdomde angst weggaat”, dan zal de angst blijven. Naar, maar waar. Neem een stap terug, vergroot je bewustzijn. Observeer wat er aan de hand is. “Iets in mij is bang” en “iets in mij wou dat ik niet bang was”. Nu kom je op een plek waar je kunt groeien. Richt je eerst op het deel dat bang is, accepteer het zonder oordeel en zonder de bijbedoeling om het te doen verdwijnen. Je kunt het zelfs vragen waar het bang voor is. Doe hetzelfde met het deel dat wou dat je niet bang was. Waarschijnlijk is het stiekem ook bang: bang om iets mis te lopen, niet te krijgen wat je nodig hebt, te falen. Luister er naar. Luisteren naar je angst is de enige manier om angst te ontstijgen.
Het werkt echt, de angst verdwijnt zonder dat je hem in het dagelijks leven hoeft te confronteren. Maar het is wel makkelijker gezegd dan gedaan. Het kan jaren duren om dit goed onder de knie te krijgen. De grootste valkuil is om het deel dat bang is onder het tapijt te vegen. We hebben vaak zo’n hekel aan onze angsten. Maar je kunt je angst alleen ontstijgen door hem in volledig medeleven te accepteren. De kleinste vijandigheid ten opzichte van je angst zal hem in stand houden.
In het begin is het raadzaam om een dergelijke angstontstijgingsmeditatieoefening onder begeleiding van een gekwalificeerde therapeut te doen. Hij of zij helpt je om de subtiele valkuilen te ontlopen, waardoor je veel sneller resultaat behaalt. Zoek iemand met ervaring in de therapievormen Inner Reconciliation, Focusing of Internal Family Systems. Ik ben zelf gecertificeerd om Inner Reconciliation therapie toe te passen, en ik help je graag. Zie mijn aanbod op mijn voorpagina.
Ik hoop dat dit artikel je meer inzicht heeft gegeven in waarom we een comfortzone hebben, en hoe je hem kunt vergroten. Vond je het leerzaam? Stuur dit artikel door naar een vriend of vriendin!