Als je een mens bent, dan is de kans groot dat je bepaalde gedraging hebt, waar je zelf niet zo’n fan van bent. Misschien ongezond eten, te veel drinken, roken, computerspelletjes spelen, snel afgeleid zijn, of juist veel te hard werken en de rest van je leven verwaarlozen. Dit soort gedragingen kunnen grote uitdagingen zijn in je leven. Je ziet misschien dat ze je niet helpen. Dat is een hele belangrijke stap, het begint altijd met bewustwording. Maar dan ben je er nog niet. Al dit soort gedragingen hebben een dwangmatige aard: je kunt bijna niet voorkomen dat je er in meegezogen wordt, en je kunt er bijna niet mee stoppen. Het lijkt alsof iets in je een andere wil heeft, en je bent er vrijwel machteloos tegen. Frustrerend!
Als we ons voornemen om zo’n ongewenste gedraging te veranderen – een heel mooi streven, dan is de kans groot dat we grijpen naar het hulpmiddel discipline. We moeten meer discipline hebben. Dan lukt het wel om gezonder te eten, minder te drinken, etc. Geen speld tussen te krijgen. Alleen: over het algemeen hebben we heel erg weinig discipline! Jezelf discipline opleggen kost zo veel energie, dat de meeste mensen het maar kort kunnen volhouden. We geven het al gauw op – dat is menselijk, maar vervolgens voelen we ons dáár slecht over. En het ongewenste gedrag is er ook nog steeds. Je zou er moedeloos van worden.
Grijp niet te snel naar discipline. Soms is het nuttig, maar het is niet de eerste stap. Veel nuttiger is het om naar binnen te gaan, zelfonderzoek te doen. Achter ieder ongewenst gedrag zit namelijk een bepaalde mate van zelfhaat. We hebben een of ander probleem met onszelf, of met ons leven, en daarom vervallen we in gedrag dat ons afleidt van dat probleem. Zelfs als je het ongewenste gedrag zou kunnen veranderen, dan zou je snel een nieuw gedrag ontwikkelen om je af te leiden van dat probleem. Het gedrag dient een doel: jou afleiden, zodat je bepaalde pijn niet hoeft te voelen.
We hebben dus een of ander probleem met onszelf, of ons leven, dat aan de grondslag ligt van ons ongewenste gedrag. Het gedrag zelf leidt vaak tot schaamte of een schuldgevoel. Op deze manier vergroten we onze zelfhaat, en wordt het ongewenste gedrag alleen maar noodzakelijker. Als je vervolgens probeert dit gedrag te veranderen, en het lukt niet, wordt je zelfhaat weer een stukje groter. We moeten dit anders aanpakken!
Een hele prettige manier om je eigen, ongewenste gedragingen te onderzoeken, is je eigen bioloog worden. Ga op een objectieve, neutrale manier naar je eigen gedrag kijken. Word er nieuwsgierig naar. Neem waar. “Aha, dit dier (jij dus) gaat roken.” Hoe vaak gaat het roken? Wanneer? Is er een bepaalde aanleiding? Kun je een patroon ontdekken? Onderzoek jezelf. Jij bent de bioloog, het gaat je er niet om “het dier” te veroordelen. Je bent gewoon nieuwsgierig. Probeer zo goed mogelijk in kaart te brengen op welke momenten je in je ongewenste gedrag vervalt, zonder te proberen het te veranderen, zonder er wat van te vinden.
Iets wat een bioloog niet kan bestuderen, maar jij wel, is voelen hoe je je voelt op ieder moment van de dag. Het gaat vooral om de moment dat je in ongewenst gedrag vervalt. Hoe voel je je? Wat voor gedachten gaan er door je heen? Wat voor gevoel is er nu op dit moment in je lijf aanwezig? Ga het voelen. Niet veranderen. Niet iets van vinden. Gewoon voelen.
Dit is de zen-manier om meer zelfdiscipline te ontwikkelen. Je doet eigenlijk helemaal niet aan discipline, althans niet in de vorm van jezelf straffen, belonen, of dingen ontzeggen. Laat dat lekker achterwege, je bent geen hond! Ga gewoon kijken, neutraal, zonder oordeel, in zekere zin vanaf een afstandje.
Door je eigen bioloog te worden, onttrek je je identiteit aan je gedrag. Het is niet meer een ‘ik’ die het doet, geen persoonlijk probleem, maar normaal menselijk gedrag. Alle schaamte en schuldgevoelens kunnen wegvallen. Persoonlijke problemen bestaan niet. Waar je ook tegen aan loopt, er zijn miljoenen andere mensen met exact hetzelfde probleem. Zie het ook zo. Waar je ook tegen aan loopt is geen persoonlijk probleem, maar een uitdaging voor de hele mensheid. Dit probleem liefdevol, zonder oordeel onderzoeken is niets minder dan een heldendaad!
Zodra je identiteit niet meer in het probleem zit, als je gedrag niet meer voelt als een persoonlijke uitdaging, dan ontstaat er ruimte voor een oplossing. Soms verdwijnt het gedrag vanzelf, het is simpelweg niet meer nodig. Maar het kan ook zijn dat het niet verdwijnt, maar dat het geen probleem meer is. Ok, ik rook af en toe (stel), maar zonder schaamte, schuldgevoel of de noodzaak het te veranderen, is er geen probleem. Je kunt nog steeds een heel gelukkig leven hebben. Misschien leef je korter dan wanneer je niet zou roken, maar ook dat laat zich niet voorspellen. Heb je liever nu vrede met jezelf of een lang, ontevreden leven?
Ik hoop dat ik je heb kunnen inspireren om op een andere manier naar je uitdagingen te kijken. Je identiteit onttrekken aan je problemen is één van de krachtigste dingen die je kunt doen. Het is veel nuttiger dan het probleem met meer discipline te lijf gaan. En het is ook nog eens heel leuk, er is geen interessanter dier om te bestuderen dan jezelf. Je weet nooit wat je gaat ontdekken.
Helpt het je om je eigen bioloog te worden? Ik ben benieuwd naar je ervaringen! Laat vooral een reactie achter.