Liefdevol opvoeden, hoe doe je dat?

Opvoeden is een kunst, het is niet makkelijk. Tegelijkertijd zijn er weinig dingen die een grotere impact hebben op je leven dan je opvoeding. Ouders brengen meestal psychologisch trauma toe aan hun kinderen. Het is bijna niet te voorkomen. En de gevolgen daarvan stoppen niet als de opvoeding voorbij is. Zelfs niet als de ouders overleden zijn. Het trauma van onze opvoeding zit in ons, en het kost vele uren therapie om er van af te komen.

Als je er al van af komt. Velen van ons komen jammer genoeg nooit van hun opvoedtrauma’s af. Je carrière, je relaties, je persoonlijke leven: alles wordt bedorven door opvoedtrauma’s. Spreekangst, sociale angst, dwangmatig gedrag, laag zelfbeeld, laag zelfvertrouwen, bindingsangst, verlatingsangst, angst voor afwijzing, woede uitbarstingen, verslaving, burn-out, depressie: allemaal het gevolg van een verkeerde manier van opvoeden. En als je er al vanaf komt: de levensjaren die je ‘verspild’ hebt met het herleven van je jeugd, die komen nooit meer terug.

Deze post is voor ouders die hun kinderen de best mogelijke start willen geven in het leven. En de manier van opvoeden heeft gigantisch veel impact op het toekomstige levensgeluk van je kinderen, en op je toekomstige relatie met je kinderen.

Kanttekening: ik ben zelf geen ouder, dus ik heb makkelijk schrijven. Gelukkig doe ik dat ook graag. Ik heb wel de nodige ervaring met opvoedtrauma’s en de gevolgen daarvan. Neem mijn perspectief voor wat het waard is.

Dan nu mijn tips:

Pas je verwachtingen aan aan je kind, niet andersom

Dit is in feite het hele verschil tussen een liefdevolle en een niet-zo-liefdevolle opvoeding. Accepteer je je kind zoals het is, en begeleid je het in zijn ontwikkeling? Of laat je je in je opvoeding leiden door je eigen agenda? Door wat jij wilt dat het kind later gaat bereiken. Door jouw idee van wat goed is en wat fout?

Een niet-zo-liefdevolle opvoeding kenmerkt zich door het waanidee dat het kind nog niet goed is zoals het is. Jouw wereldbeeld moet op het kind losgelaten worden om de ‘minder wenselijke’ neigingen van het kind te onderdrukken. “Kinderen die vragen, worden overgeslagen.” Dat zeiden mijn ouders wel eens. Vooral niet vragen om wat je wil, nee. Maar hoe kun je ooit een gelukkig leven leiden, als je hebt afgeleerd om te vragen om wat je wilt? In de volwassen wereld krijg je vaak datgene waar je om vraagt, en voor de rest bijna niks.

Tenzij je kind een serieuze verstandelijke handicap heeft, is het vrijwel zeker in staat om zelfstandig te leren wat wel en niet werkt in de wereld. Je hoeft hem niet jouw overtuigingen aan te leren. Bied fysieke zorg en emotionele ondersteuning als dat nodig is, dat is alles wat je hoeft te doen.

Niet straffen en belonen

Straffen en belonen is hoe je een hond een kunstje leert. Als je wilt dat je kind meer psychologische flexibiliteit ontwikkelt dan een hond, dan is straffen en belonen niet de juiste manier.

Waarom zou je straffen en belonen? Volgens mij doe je dat omdat je je kind aan jouw verwachtingen wilt laten voldoen, zie de vorige tip. Straffen en belonen is nooit liefdevol, het is indoctrinatie.

Valideer emoties als je je kind terechtwijst

Natuurlijk heb je wel enige discipline nodig in je opvoeding. Sommige dingen kunnen gewoon echt niet, omdat ze het kind in gevaar brengen of jouw leven onmogelijk maken. Soms moet je je kind terechtwijzen, dat is helemaal prima. Maar let op hoe je dat doet.

De kans is levensgroot aanwezig dat je kind jouw terechtwijzing anders interpreteert dan je bedoelt. Als je je kind steeds vertelt dat het wordt overgeslagen als het ergens om vraagt, leert het na verloop van tijd dat zelfs het verlangen om iets te hebben onacceptabel is. Zo had je dat niet bedoeld, maar een kind denkt algemener en letterlijker dan een volwassene.

Op dezelfde manier kun je je kind aanleren dat boosheid niet OK is, of angst, of pijn of verdriet. Vooral jongens wordt nogal eens aangeleerd dat ze niet moet huilen maar flink moeten zijn. Daar gaan we weer: tip 1. Het kind is niet OK zoals het is. De emotie verdriet uiten door te huilen is niet OK. Ten minste niet voor een man. Nee, ik weet hoe een man moet zijn. Een man moet niet huilen. Veel kinderen voelen jouw afkeuring haarfijn aan, en leren om hun verdriet te onderdrukken. Met langdurige psychologische gevolgen. Onderdruk verdriet, en je ontwikkelt vanzelf chronische bitterheid en boosheid. Iets waar we in de maatschappij al wel genoeg van hebben.

Wat moet je dan wel doen? Ik ben wat terughoudend om hier praktisch advies te geven, aangezien ik zelf geen ouder ben. Maar ik weet wel een paar dingen:

• Een kind neemt altijd aan dat de ouders juist zijn en het zelf fout;
• Een kind is niet in staat om vast te stellen wat je precies afkeurt: het gedrag, het gedrag in die situatie, de emotie van het kind, of het kind zelf.

Met dat in het achterhoofd, kun je zelf een intelligente reactie bedenken. Ook als je je kind corrigeert, wil je het de boodschap geven dat het OK is. “Ik snap dat je nog een snoepje wilt, maar je hebt er nu echt genoeg gehad.” Dat soort dingen. Geef er je eigen draai aan. Leer om de emoties van je kind te waarderen, zonder het altijd zijn zin te geven.

Sla je kind niet

Ok, deze is misschien wat overbodig. Ik verwacht niet dat er tussen mijn publiek veel kindermeppers zitten. Maar ik wil hem toch noemen. Ik kom nog te vaak mensen tegen die het OK lijken te vinden om je eigen kinderen te slaan. En er zelf “niks aan over gehouden te hebben”.

Deze mensen zijn in de war. Net zoals we van een vakantie liever het mooie strand onthouden dan de diarree, hebben we een te rooskleurig beeld van onze jeugd. Ik sprak laatst iemand die trots was op zijn ‘militaire’ opvoeding, waar hij nu profijt van had. Ik ken genoeg kinderen van autoritaire ouders die helemaal kapot gemaakt zijn door hun ouders, dus ik was benieuwd wat dan precies het profijt was. Na doorvragen bleek het te gaan om vlijtig opruimen en schoonmaken. Niks mis met opruimen en schoonmaken, natuurlijk, maar het moet wel je eigen keuze zijn. Als je psychologisch niet anders kan dan alles opruimen en schoonmaken, dan ben je je vrijheid kwijt. Dit gedrag ‘framen’ als een positieve karaktereigenschap is slechts een manier om de pijnlijke realiteit van je jeugd niet onder ogen te hoeven zien. Mensen die het slaan van hun ouders verdedigen, zitten in dezelfde valkuil.

Als iemand een hond schopt, dan vindt iedereen dat wreed en zielig. Maar ik ken serieus mensen die het slaan van kinderen OK vinden. Dat is het niet. Slaan is mishandeling. Een kind is weerloos en per definitie onschuldig. Hoe kan een kind schuldig zijn? Maar sommige ouders weten het beter. Het kind heeft iets fout gedaan, en daarom is het goed als ik het sla. Wtf? Het is totaal subjectief en onvoorspelbaar wanneer ouders zichzelf het recht toekennen om geweld toe te passen. En daarmee uitermate traumatisch. Er is geen rechter, geen advocaat, geen verantwoording voor je gedrag.

Je kind is niet je eigendom, waarmee je kunt doen en laten wat je wilt. Je kinderen slaan is een misdrijf in de privacy van je eigen huis. Don’t do it.

Wees geduldig met zindelijkheidstraining

Dit is natuurlijk een onderwerp dat ik niet kan overslaan in een artikel over liefdevol opvoeden. Zindelijkheidstraining kan leiden tot kindermishandeling en langdurig psychologisch trauma als je het niet goed aanpakt.

Tip 1: pas je verwachtingen aan aan je kind, en niet je kind aan je verwachtingen, is mijn tip voor zindelijkheidstraining. Ieder kind ontwikkelt vanzelf de nieuwsgierigheid en behoefte om naar de wc te gaan. Je hoeft er niets voor te doen. Zeker niet straffen, niet belonen, geen druk zetten. Geen trainingsprogramma. Allemaal niet nodig. Het kind is goed zoals het is. Het enige dat je hoeft te doen, is je kind begeleiden en emotioneel ondersteunen.

Waar je de mist in kunt gaan, als ouder, is ongerust worden over of je kind wel snel genoeg leert op dit vlak. Je zou kunnen gaan denken dat het iets over jou zegt als ouder. Of je ongerust maken om wat anderen er van vinden. Je kunt zelfs in een machtsstrijd verwikkeld raken met je kind als je te veel druk legt op zindelijk worden. Een kind van deze leeftijd vindt het nou eenmaal heerlijk om jou tegen te werken. Dus: relax! Je kind is gezond, er is niks aan de hand. Laat je kind het tempo bepalen en zelf leren hoe het moet.

Mediteer

Hier heb je als ouder natuurlijk geen tijd voor, maar doe het toch. Liefdevol ouderschap heeft veel meer met je houding te maken dan met welke technieken je toepast. Een houding van onvoorwaardelijke liefde en meelevendheid werkt altijd. En dat is precies wat meditatie doet: het kweken van liefde en meelevendheid. Bovendien word je emotioneel minder reactief. En het hoeft niet lang te duren. Ieder minuutje dat je mediteert, betaalt zichzelf in veelvoud terug voor jezelf en je kind. Dus: bouw ergens in je dag tijd in om te mediteren, al is het maar een paar minuten.

Dat waren mijn 6 tips. Hopelijk heb ik je niet bang gemaakt met wat je allemaal fout kunt doen als ouder. Ik hoop dat je wel wat hebt aan deze tips. Het gaat niet om perfectie, pak er 1 ding uit. 

Heb je iets aan deze tips gehad? Of heb je andere tips? Laat het me weten via een reactie!