Zelftwijfel verminderen

Twijfel je wel eens aan jezelf? Of je wel goed genoeg bent voor een bepaalde functie, of voor een bepaald iemand? Het komt heel veel voor.

In dit artikel behandel ik 3 specifieke vormen van zelftwijfel:

• Twijfelen aan je eigen kunnen voor een specifieke taak;
• Twijfelen aan je eigen waarde in vergelijking met de waarde van iemand anders;
• Twijfelen aan je eigen gevoel.

Al deze vormen van zelftwijfel zijn te verminderen, zelfs terug te brengen tot 0. Over het algemeen zul je daarvoor wel moeten werken met een coach of therapeut. Toch kan het lezen van dit artikel ook al een verschil maken.

Je zelftwijfel verminderen is belangrijk om nieuwe stappen te durven zetten in je leven of carrière, om tevreden te zijn met wat je hebt en om betere relaties aan te kunnen gaan.

Twijfelen aan je eigen kunnen voor een specifieke taak

Deze vorm van zelftwijfel komt heel veel voor. Als je deze vorm van twijfel hebt, dan merk je het iedere keer dat je iets nieuws gaat proberen. Een andere baan, hobby, sport – daar is de twijfel: kan ik dit wel?

De meeste mensen met deze vorm van zelftwijfel proberen zelden iets nieuws.

Het gevoel van onzekerheid dat je ervaart wanneer je iets nieuws probeert, lijkt terecht. Het zou kunnen dat je er inderdaad nog niet zo goed in bent. Het lijkt alsof je je onzeker voelt omdat je nog niet goed bent in je nieuwe werk, hobby, sport, etc.

Aan de andere kant zijn er ook genoeg mensen die ergens niet goed in zijn, maar die zich tóch niet onzeker voelen. Dit betekent dat onzeker zijn niet een logisch gevolg is van ergens niet goed in zijn. Er zit meer achter.

Waarom is de één wel onzeker en de ander niet? Zelfs als beiden niet goed zijn in de taak?

Sommige mensen schatten hun eigen kunnen simpelweg te hoog in. Dit loopt een keer verkeerd af. Maar het is ook mogelijk om nauwkeurig waar te nemen dat je ergens niet sterk in bent, en toch niet onzeker te zijn.

Als je onzeker bent over iets waar je nog niet zo goed in bent, dan komt dat doordat je bang bent om fouten te maken. Deze angst kun je overwinnen.

Achter alle vormen van angst zit een verkeerde perceptie. In dit geval: als ik een fout maak, dan is mijn voortbestaan in gevaar. Een heel irrationele angst, maar hij zit in je systeem. Je kunt deze angst voelen wanneer je iets nieuws gaat proberen. Het is daadwerkelijk doodsangst.

Gelukkig zijn verkeerde percepties geen levenslange straf. Je hebt ze ooit aangeleerd, en je kunt ze weer afleren. Het veranderen van verkeerde percepties is hetzelfde als therapie. Over het algemeen gaat dat het beste 1-op-1 met een coach of therapeut. Maar als je genoeg concentratie hebt, dan kan het ook zelfstandig.

Iets wat je kunt doen is simpelweg jezelf, je emotionele systeem, ondervragen. Bijvoorbeeld: waar ben je bang voor – wat denk je dat er gebeurt als ik een fout maak? Hoogstwaarschijnlijk komt er meteen een beeld boven van een of ander doemscenario. Je wordt ontslagen, mensen lachen je uit, je staat voor paal. Dat soort dingen.

Om je angst voor fouten te overwinnen, moet je begripvol naar jezelf luisteren. Kun je begrip opbrengen voor het deel van jou (het subpersona) dat bang is om ontslagen of uitgelachen te worden? Hoe voelt het zich?

Kun je inzien dat die zelftwijfel, die jij zo irritant vindt, er alleen maar is om jou te beschermen? Kun je waarderen dat het er is?

Zodra je je zelftwijfel kunt waarderen, verandert er iets. Je innerlijke staat verandert, waardoor je zelftwijfel uit zichzelf kan verdwijnen.

Ik kan me wel heel goed voorstellen dat je je zelftwijfel nog niet zo maar kunt waarderen. Waarderen!? Waarschijnlijk heb je een bloedhekel aan je eigen onzekerheden. Niemand is blij met zijn eigen angsten. We willen er van af!

Dit verlangen om van je angsten af te komen is een teken dat je nog niet goed genoeg naar jezelf geluisterd hebt. Jouw houding is: deze angst is hinderlijk en moet weg. Dat werkt niet. Jouw houding houdt de angst in stand.

Om van een angst af te komen, moet je heel nieuwsgierig worden naar de angst. Dit is niet iets om weg te drukken, het is iets om juist te verwelkomen. Waar gaat dit echt over? Blijf jezelf ondervragen.

Nogmaals – het is gemakkelijker om dit werk samen met een coach of therapeut te doen. Het kan ook alleen, maar dat vereist veel concentratie.

Bijna iedereen is bang om fouten te maken, omdat we onbewust ons gevoel van eigenwaarde gekoppeld hebben aan ons vermogen om te slagen, of om zelfs beter te presteren dan anderen. Als je eigenwaarde niet afhangt van of je dingen goed of fout doet – dan is er geen reden om bang te zijn om fouten te maken. En dus ook geen reden om te twijfelen aan je eigen kunnen.

Twijfelen aan je eigen waarde in vergelijking met de waarde van iemand anders

Deze vorm van zelftwijfel komt ook heel veel voor. Bijna iedereen heeft hier last van, en het gaat ten koste van je levensgeluk.

We kunnen bijna niet voorkomen dat we onszelf gaan vergelijken met anderen:

• Hoe verhouden mijn prestaties zich met zijn of haar prestaties?
• Wie heeft er een interessanter leven?
• Wie heeft de leukste relatie?
• Wie is er mooier/aantrekkelijker?
• Etc.

Deze vergelijkingen zijn nooit eerlijk. Je hebt nooit een goed beeld van hoe iemands leven echt is. Wat zijn of haar onzekerheden zijn. Over het algemeen is iemands leven minder leuk dan het er “van buiten” uit ziet.

Al deze vergelijkingen leveren je veel ellende op. Misschien twijfel je zelfs of je wel ‘ok’ bent – alle anderen hebben hun zaakjes zo veel beter voor elkaar!

Waarom doen we onszelf deze ellende aan?

De bron van dit probleem is wederom een aangeleerde, verkeerde perceptie. De perceptie is: ik ben niet van mezelf een waardevol mens, ik moet mijn waarde ergens aan ontlenen. Presteren, mooi zijn, leuk zijn, whatever. Met deze perceptie is je waarde als mens nooit helemaal zeker, je moet je constant bewijzen. Geen wonder dat steeds meer mensen een burnout krijgen.

Nu denk je misschien dat dit voor jou niet geldt. Natuurlijk ben ik van mezelf een waardevol mens. Ik weet dat ik waardevol ben.

Maar weet je het echt? In de menselijke psyche zijn verschillende niveau’s van weten. Je kunt iets weten als concept. Ik ben waardevol, gewoon van mezelf. Het is een concept waar je intellect leuk mee kan spelen. Maar iets weten als concept is nog niet écht weten.

Er is een diepere laag van weten. Deze laag presenteert zich als gevoel. Voel je jezelf waardevol? Ook als je ontslagen wordt? Afgewezen? Veel minder presteert dan een ander? Voel je jezelf waardevol, wat er ook gebeurt?

Voor de meeste mensen is dat niet zo. Ons gevoel van eigenwaarde kan worden aangetast door tegenslag, of door de aanwezigheid van een schijnbaar “beter” iemand.

Dat suckt! Je gevoel van eigenwaarde is te belangrijk om zo maar te laten afhangen van willekeurige omstandigheden en andere mensen. Jij verdient het om alle momenten van je leven 100% zeker te zijn van je waarde als mens – op gevoelsniveau.

Hoe kun je stoppen met twijfelen aan je eigen waarde? Het is belangrijk om in te zien dat achter deze vorm van zelftwijfel twee (meestal onbewuste) aannames schuilgaan:

• Ik ben (van mezelf) niet waardevol.
• Wat mij waardevol maakt is …

De “…” kun je gemakkelijk invullen. Wat maakt jou waardevol? Kijk wat er boven komt. Het antwoord hoort op die puntjes.

Je hebt deze twee aannames ooit een keer aangeleerd, en je kunt ze weer afleren. Hiervoor moet je de aannames onderzoeken.

De aanname “Ik ben (van mezelf) niet waardevol” is meestal een gevolg van je opvoeding. Je ouders hadden niet altijd tijd voor je. Misschien hadden ze soms kritiek, of namen ze je minder serieus dan volwassenen. Uit deze gebeurtenissen concludeerde je: ik ben blijkbaar niet waardevol. Een hele redelijke conclusie vanuit jouw oogpunt als klein kind!

Maar het is niet “de waarheid”. “Ik ben niet waardevol” is één mogelijke uitleg waarom je als kind niet altijd alle aandacht kreeg, maar er zijn ook andere verklaringen mogelijk:

• Je bent wel waardevol, maar je ouders hadden het simpelweg te druk met andere dingen;
• Je ouders dachten dat je niet van jezelf waardevol bent – dat je je waarde moet verdienen, maar ze hadden het mis.

Je ziet al dat “Ik ben niet waardevol” te kort door de bocht is. Het is niet “de waarheid”.

Toch lijkt het waarschijnlijk alsof je “Ik ben niet waardevol” kunt zien in de wereld. Misschien ben je een “mislukking” op bepaalde vlakken. Wie zou waarde toekennen aan deze mislukking? Laat eerst maar eens zien wat je waard bent!

We kunnen al onze onbewuste aannames “zien” in de wereld. Het lijkt alsof deze aannames de waarheid vertellen over onszelf en de wereld. Maar het klopt niet. Onbewuste aannames bestaan alleen in ons brein en ze zijn nooit waar.

Alles wat je kunt zien in de wereld kun je beschrijven met een vorm, kleur en locatie. Bijvoorbeeld de computer of telefoon waarop je dit artikel leest. Hij heeft een vorm, kleur en locatie.

Welke vorm, kleur en locatie heeft “Ik ben niet waardevol”?

“Ik ben niet waardevol” heeft natuurlijk geen vorm, kleur of locatie. Het is slechts een aanname in je hoofd. Het is niet waar en het bestaat niet buiten je eigen brein.

Ik heb je zojuist door een groot deel van het Lefkoe belief process geleid – een effectieve methodiek om onbewuste aannames te ontkrachten.

“Ik ben niet waardevol” is één van de aannames die schuilgaat achter de gewoonte om jezelf te vergelijken met anderen. De andere aanname is “Wat mij waardevol maakt is …” (vul zelf in).

De aanname “Wat mij waardevol maakt is …” is altijd later geleerd dan “Ik ben niet waardevol”. Het is een compensatie, ook wel een overlevingsstrategie genoemd. Je kunt emotioneel gezien niet leven met het idee dat je niet waardevol bent, daarom moet je compenseren.

Over het algemeen werkt het zo: je hebt als kind geleerd dat je niet van jezelf waardevol bent. Dan ontdek je iets waardoor je complimentjes of meer aandacht krijgt. Goed presteren op school, helpen in het huishouden, het kan van alles zijn. Of op iets latere leeftijd: veel aandacht krijgen van het andere geslacht. Nu voel je je opeens wél waardevol. De conclusie is duidelijk: wat mij waardevol maakt is … (vul zelf in).

Nu heb je in ieder geval een gevoel terug van waardevol zijn, maar je bent wel je vrijheid kwijt. Je moet iets blijven doen of laten, of een bepaalde reactie krijgen van andere mensen, om jezelf waardevol te blijven voelen.

De noodzaak om jezelf te vergelijken met anderen verdwijnt, wanneer je de aanname “wat mij waardevol maakt is … (vul zelf in)” ontkracht. Je moet op een andere manier naar de gebeurtenissen uit je verleden kijken, bijvoorbeeld:

• … (vul zelf in) zorgt er voor dat ik me waardevol voel, maar het maakt me niet waardevol, want het gevoel is tijdelijk;
• Ik ben van mezelf waardevol. Ik heb nooit iets hoeven doen om waardevol te worden.

Bovendien kun je niet zien dat er iets is dat je waardevol maakt. Er zijn misschien dingen die je kunt doen, of reacties van anderen, die je het gevoel geven waardevol te zijn, maar hoe ziet “Wat me waardevol maakt is … (vul zelf in)” er uit? Welke kleur heeft het? Waar is het? Zie je dat zoiets niet bestaat in de wereld? De aanname “Wat me waardevol maakt is … (vul zelf in)” bestaat alleen in je hoofd.

Wanneer je de onjuiste aannames over je eigen waarde helemaal doorziet, verdwijnt de noodzaak om jezelf te vergelijken met anderen – en daarmee een belangrijke bron van zelftwijfel.

Twijfelen aan je eigen gevoel

De derde vorm van zelftwijfel is twijfelen aan je eigen gevoel. Dit komt ook heel veel voor. Wanneer je je eigen gevoel niet durft te vertrouwen, ga je uiteraard ook aan jezelf twijfelen.

Net als alle andere vormen van zelftwijfel is twijfelen aan je gevoel aangeleerd. Deze vorm van zelftwijfel ontstaat wanneer opvoeders niet open staan voor de gevoelens van hun kind, maar in plaats daarvan het kind vertellen hoe het zich zou moeten voelen.

• “Je moet niet bang zijn” (maar je was wel bang!)
• “Je moet blij zijn” (maar je was niet blij)
• “Je moet dankbaar zijn” (maar je voelde je niet dankbaar)
• “Je moet je schamen” (maar je was blij)

Als dit vaak genoeg gebeurt, concludeer je als kind: ik heb de verkeerde gevoelens! Volgens mama zou ik X moeten voelen, maar ik voel Y. Mama heeft altijd gelijk. Conclusie: mijn gevoel klopt niet!

Om van deze vorm van zelftwijfel af te komen, moet je de volgende aanname ontkrachten: mijn gevoelens zijn niet betrouwbaar.

Ook hier kun je weer werken met andere verklaringen voor de gebeurtenissen in je verleden. Vroeger concludeerde je: mijn gevoelens zijn niet betrouwbaar. Een redelijke conclusie, maar niet de enige mogelijkheid. Er zijn andere mogelijkheden:

• Mijn gevoel was wel betrouwbaar, mijn ouders hadden alleen moeite om dat gevoel te accepteren;
• Mijn ouders dachten dat mijn gevoel niet betrouwbaar was, maar ze hadden het fout.

Daarnaast kun je ook “mijn gevoelens zijn niet betrouwbaar” niet zien in de wereld. Waar is het? Welke kleur heeft het? Welke vorm? Het bestaat niet in de wereld. Hoogstens als idee in je hoofd.

Twijfel aan je eigen gevoel komt meer voor dan je zou denken. Laat de aanname “mijn gevoelens zijn niet betrouwbaar” los, en je krijg meteen meer toegang tot je intuïtie.

Conclusie

Er zijn veel verschillende vormen van zelftwijfel. Ik dit artikel heb ik drie vormen behandeld:

• Twijfelen aan je eigen kunnen voor een specifieke taak;
• Twijfelen aan je eigen waarde in vergelijking met de waarde van iemand anders;
• Twijfelen aan je eigen gevoel.

Deze vormen van zelftwijfel worden veroorzaakt door slechts 3 niet-onderzochte aannames:

• Ik ben niet waardevol;
• Wat mij waardevol maakt is …;
• Mijn gevoelens zijn niet betrouwbaar.

Maak onderscheid tussen deze onbewuste aannames en de werkelijkheid, en je zelftwijfel verdwijnt.